Tarihte bir birinci: Gezegen oluşumu birinci defa direkt gözlemlendi
Nature mecmuasında yayımlanan çığır açıcı keşif, bir gezegen sisteminin oluşumunun en erken anlarını birinci kere gözler önüne sererek, bilim beşerlerine kendi Güneş sistemimizin doğuşunu anlamaları için adeta geçmişe açılan bir pencere sundu.
YENİ DOĞAN YILDIZ ETRAFINDA BİRİNCİ KIVILCIMLAR
Araştırmacılar, “HOPS-315” ismi verilen genç bir yıldızı inceledi. Bu yıldızın etrafında, gezegenlerin oluştuğu bilinen gaz ve tozdan oluşan bir protoplanet diski bulunuyor. James Webb Uzay Teleskobu ile Atacama Büyük Milimetre Dizisi (ALMA) teleskopları kullanılarak, bu diskte silisyum monoksit (SiO) isimli bileşiğin gaz halinden katı kristal haline geçtiği gözlemlendi. Bu dönüşüm, gezegen oluşumunun birinci fizikî adımı olarak kabul ediliyor.
GÜNEŞ SİSTEMİMİZİN BEBEKLİK HALİ
…
Nature mecmuasında yayımlanan çığır açıcı keşif, bir gezegen sisteminin oluşumunun en erken anlarını birinci kere gözler önüne sererek, bilim beşerlerine kendi Güneş sistemimizin doğuşunu anlamaları için adeta geçmişe açılan bir pencere sundu.
YENİ DOĞAN YILDIZ ETRAFINDA BİRİNCİ KIVILCIMLAR
Araştırmacılar, “HOPS-315” ismi verilen genç bir yıldızı inceledi. Bu yıldızın etrafında, gezegenlerin oluştuğu bilinen gaz ve tozdan oluşan bir protoplanet diski bulunuyor. James Webb Uzay Teleskobu ile Atacama Büyük Milimetre Dizisi (ALMA) teleskopları kullanılarak, bu diskte silisyum monoksit (SiO) isimli bileşiğin gaz halinden katı kristal haline geçtiği gözlemlendi. Bu dönüşüm, gezegen oluşumunun birinci fizikî adımı olarak kabul ediliyor.
GÜNEŞ SİSTEMİMİZİN BEBEKLİK HALİ
Araştırmanın başyazarı Melissa McClure (Leiden Üniversitesi), “İlk sefer Güneş’ten diğer bir yıldızın etrafında gezegen oluşumunun başladığı anı yakaladık” diyerek bu keşfin kıymetini vurguladı. Araştırmaya nazaran, Dünya üzere kayalık gezegenlerin temel yapı taşları olan mineraller, Güneş Sistemi’nin başlangıcında da birebir halde oluşmuş olabilir.
HOPS-315’in etrafında kristalleşmeye başlayan bu mineraller, Güneş sisteminde milyarlarca yıl öncesine ilişkin gök taşlarında da bulunuyor. Purdue Üniversitesi’nden Merel van’t Hoff ise bu sahneyi “Bebek Güneş sisteminin bir fotoğrafı” olarak tanımladı.
GEZEGEN DOĞUMUNUN ŞİFRELERİ
Minerallerin oluştuğu bölge, Güneş sistemindeki asteroid neslinin bulunduğu uzaklığa karşılık geliyor. Bu da tesadüf değil; tam da gezegen oluşumunun beklendiği pozisyon.
Oluşum süreci şu formda işliyor: Genç yıldızın yakınında yüksek sıcaklıkta gaz halinde bulunan silisyum monoksit, yıldızdan uzaklaştıkça sıcaklık düşüyor ve bu gaz kristal hale dönüşüyor. Bu kristaller vakitle birbirine tutunarak kilometrelerce büyüklüğe ulaşan planetezimallere dönüşüyor. Bunlar da gezegenlerin yapı taşlarını oluşturuyor.
BİLİMSEL BİR DÖNÜM NOKTASI
Bu müşahede, daha evvel hiçbir protoplanet diskte ya da Güneş Sistemi dışındaki bir yerde direkt görülmemişti. James Webb Teleskobu, bu kristal minerallerin kimyasal izlerini tespit ederken; ALMA teleskobu, bu minerallerin yıldız etrafında tam olarak nerede oluştuğunu ortaya koydu.Ayrıca müşahedeler sırasında karbon monoksitin yıldızdan kelebek formunda yayıldığı, silisyum monoksitin ise dar jetler halinde dışarı fışkırdığı gözlemlendi. En çarpıcısı ise, bu gazın etkin biçimde katı kristallere dönüşme sürecinde olduğu anlaşıldı.
Bu keşif, Dünya gibisi gezegenlerin cihanda ne kadar yaygın olabileceğini anlamak açısından da büyük kıymet taşıyor.
