Bilim kurgudan çıkıp gerçek oluyor: “Akıllı toz” hayatımıza giriyor

Polonyalı muharrir Stanisław Lem, 1963’te yayımlanan bilim kurgu yapıtı The Invincible’da (Yenilmez), bir gezegenin atmosferinde sürüler halinde dolaşan yapay nanobotlardan bahsetmişti. Tek başına zararsız görünen bu mikroskobik varlıklar, bir ortaya geldiklerinde güç toplayabiliyor, çoğalabiliyor ve bulundukları alanı ölümcül bir güçle savunabiliyordu.

Bugün, Lem’in kıssası, gerçeğe dönüşmek üzere. “Akıllı toz” (smart dust) ismi verilen yeni bir teknoloji, başlangıçta ABD’nin Soğuk Savaş dönemi araştırma kurumu DARPA’da (GPS ve internetin de öncüsü) ortaya atılan teorik bir proje olarak gündeme geldi.

Artık ise etraf araştırmalarından madenciliğe, hatta askeri istihbarata kadar birçok alanda geliştiriliyor.

TANE BOYUTUNDA SENSÖRLER

“Akıllı toz” aslında havada asılı kalabilen, merkezi bir…

Polonyalı müellif Stanisław Lem, 1963’te yayımlanan bilim kurgu yapıtı The Invincible’da (Yenilmez), bir gezegenin atmosferinde sürüler halinde dolaşan yapay nanobotlardan bahsetmişti. Tek başına zararsız görünen bu mikroskobik varlıklar, bir ortaya geldiklerinde güç toplayabiliyor, çoğalabiliyor ve bulundukları alanı ölümcül bir güçle savunabiliyordu.

Bugün, Lem’in öyküsü, gerçeğe dönüşmek üzere. “Akıllı toz” (smart dust) ismi verilen yeni bir teknoloji, başlangıçta ABD’nin Soğuk Savaş dönemi araştırma kurumu DARPA’da (GPS ve internetin de öncüsü) ortaya atılan teorik bir proje olarak gündeme geldi.

Şimdi ise etraf araştırmalarından madenciliğe, hatta askeri istihbarata kadar birçok alanda geliştiriliyor.

TANE BOYUTUNDA SENSÖRLER

“Akıllı toz” aslında havada asılı kalabilen, merkezi bir aygıta bilgi ileten mikroskobik sensörlerden oluşuyor. Birinci denemelerde pirinç tanesi büyüklüğünde kablosuz alıcılar hedeflenirken, yıllar süren Ar-Ge sayesinde artık çıplak gözle görülmesi güç, 1 mm³ ile 0,02 mm³ ortasında değişen boyutlara inildi.

2003’te Crossbow Technology’nin “MICA” platformu ve UC Berkeley’nin “Spec” sensörleri, nem, ışık ve sıcaklık üzere değişkenleri milimetrik boyutlarda ölçmeyi başarmıştı. Son 10 yılda ise bu mikro sensörlerin yetenekleri genişletildi: artık ses kaydı yapabiliyor, hatta havadaki kimyasal bileşenleri tespit etmeye yönelik çalışmalar sürüyor.

Futurism’in mevzuyla ilgili son haberine nazaran bu sistemler tek başına insan bedenindeki değişimleri ölçebiliyor, sürüler halinde dağıtıldığında ise biyolojik bileşenleri tanımlayabiliyor.

Uzmanlar gelecekte, bu sensörlerin üç boyutlu ortamlarda neredeyse sınırsız data toplayabileceğini öngörüyor.

BÜYÜYEN ENDÜSTRİ

Interesting Engineering’in datalarına nazaran, “akıllı toz” sanayisinin 2022’deki pahası yaklaşık 115 milyon dolardı. 2032’de bu sayının 400 milyon dolara yaklaşması bekleniyor. Şimdilik çalışmaların büyük kısmı üniversite ve şirket laboratuvarlarında yürütülüyor.

Emerson Process Management ve Hewlett-Packard üzere teknoloji şirketleri bu alanda öncülük ederken, İsrailli firma Stardust Solutions’ın projeleri tartışma yaratmıştı. Şirket, milletlerarası jeomühendislik maddelerine karşıt formda, akıllı tozun bir versiyonunu kullanarak Güneş ışığını engellemeyi planladığını açıklamıştı.

GELECEK PLANLARI

Bugünkü akıllı toz teknolojisi hâlâ hudutlu. Sensörlerin merkezi bir süreç ünitesine bağlı çalışması, onları insan denetiminden uzaklaştıramıyor.

Kullanım ömürleri de kısa, lakin ışık, titreşim ve elektromanyetik alanlardan güç toplama üzerine yapılan araştırmalar bu sorunu gidermeyi hedefliyor.

Her ne kadar distopik senaryoları çağrıştırsa da uzmanlara nazaran “akıllı toz” etraf izleme, tıp, sanayi ve güvenlik alanlarında ihtilal niteliğinde bir gelecek vaat edebilir.