AYM’den hisseli mülkiyetlerdeki önalım hakkı için kritik karar
Karar, Bursa, Gaziosmanpaşa ve Ankara’daki asliye hukuk mahkemelerinin açtığı davalar üzerine verildi. Mahkemeler, 4721 sayılı Türk Uygar Kanunu’nun 732, 733 ve 734. hususlarının mülkiyet hakkını kısıtladığı ve kontrat özgürlüğünü zedelediği gerekçesiyle Anayasa’ya alışılmamış olduğunu ileri sürmüştü.
Önalım hakkı nedir?
Önalım hakkı, hisseli mülkiyet ilişkilerind e ortaya çıkan bir haktır. Bir taşınmaz birden fazla bireye ilişkin olduğunda, paydaşlardan biri kendi hissesini üçüncü bir bireye satmak isterse, öteki paydaşlar bu satışa müdahil olabilir. Yani paydaşlar, tıpkı bedel ve kurallarla öncelikli olarak o hissesi satın alma hakkına sahiptir.
Bu hak sayesinde, ortaklar taşınmazın yabancı şahısların eline geçmesini engelleyebilir ve mülkiyetin paydaşlar ortasında korunmasını…
Karar, Bursa, Gaziosmanpaşa ve Ankara’daki asliye hukuk mahkemelerinin açtığı davalar üzerine verildi. Mahkemeler, 4721 sayılı Türk Uygar Kanunu’nun 732, 733 ve 734. unsurlarının mülkiyet hakkını kısıtladığı ve kontrat özgürlüğünü zedelediği gerekçesiyle Anayasa’ya alışılmamış olduğunu ileri sürmüştü.
Önalım hakkı nedir?
Önalım hakkı, hisseli mülkiyet ilişkilerinde ortaya çıkan bir haktır. Bir taşınmaz birden fazla şahsa ilişkin olduğunda, paydaşlardan biri kendi hissesini üçüncü bir şahsa satmak isterse, başka paydaşlar bu satışa müdahil olabilir. Yani paydaşlar, birebir bedel ve koşullarla öncelikli olarak o hissesi satın alma hakkına sahiptir.
Bu hak sayesinde, ortaklar taşınmazın yabancı şahısların eline geçmesini engelleyebilir ve mülkiyetin paydaşlar ortasında korunmasını sağlayabilir.
Anayasa Mahkemesindne iptali istenen hükümler
Madde 732: Önalım hakkının sahibi.
Unsur 733: Hakkın kullanılma usulü
Unsur 734: Önalım davasının açılma şartları
Madde 732 – Hisseli mülkiyette bir paydaşın taşınmaz üzerindeki hissesini büsbütün yahut kısmen üçüncü şahsa satması halinde, öbür paydaşlar önalım hakkını kullanabilirler.
Madde 733 – Cebri artırmayla satışlarda önalım hakkı kullanılamaz.
Önalım hakkından feragatin resmi halde yapılması ve tapu kütüğüne şerh verilmesi gerekir. Makul bir satışta önalım hakkını kullanmaktan vazgeçme, yazılı hale tabidir ve satıştan evvel yahut sonra yapılabilir.
Yapılan satış, alıcı yahut satıcı tarafından başka paydaşlara noter aracılığıyla bildirilir.
Önalım hakkı, satışın hak sahibine bildirildiği tarihin üzerinden üç ay ve her halde satışın üzerinden iki yıl geçmekle düşer.
Madde 734 – Önalım hakkı, alıcıya karşı dava açılarak kullanılır.
Önalım hakkı sahibi, ismine hissenin tesciline karar verilmeden evvel, satış bedeli ile alıcıya düşen tapu masraflarını, hakim tarafından belirlenen müddet içinde hakimin belirleyeceği yere nakden yatırmakla yükümlüdür.
AYM’nin önalım hakkında dair kararının gerekçesi
Yüksek Mahkeme kararında şu sözleri kullandı:
“Önalım hakkına ait kurallar, hisseli mülkiyet ilgisini düzenlemekte ve tarafların haklarını dengelemektedir. Bu nedenle mülkiyet hakkının özüne dokunmadığı, sadece hakların kullanımına ait sınırlamalar getirdiği anlaşılmaktadır.”
Mahkeme ayrıyeten, önalım hakkının “meşru bir amaç” taşıdığını, “ölçülülük” unsuruna uygun olduğunu ve kamu faydasını gözettiğini belirtti.
– AYM iptal istemini reddetti
Anayasa Mahkemesi, iptal istemini oy çokluğuyla reddetti. Böylelikle Türk Uygar Kanunu’ndaki önalım hakkına dair düzenlemeler yürürlükte kalmaya devam edecek.