Orta tatilin sessiz tehlikesi: Toplumsal medya yorgunluğu

2025-2026 Eğitim-Öğretim Devri’nin birinci orta tatili bu hafta sonu başlıyor. Milyonlarca öğrenci 17 Kasım’a kadar toplam 9 gün boyunca tatil yapacak. Öte yandan dinlenmek için verilen bu kısa mola çocuklar için “ekran tuzağına” dönüşme riski taşıyor. Araştırmalar, tatil periyotlarında çocukların ekran başında geçirdiği mühletin yüzde 30-40 oranında arttığını ortaya koyuyor. Uzmanlar “Gerçek tatil, ekrana değil hayata bakmakla olur” diyerek ailelere “dijital mola” daveti yapıyor.

ZİHİN DİNLENEMİYOR

Okul temposunun yoğunluğu nedeniyle zihinsel yorgunluk yaşayan öğrenciler orta tatili iple çekiyor. Fakat uzmanlar dijital dünyanın tatili basitçe “yapay bir dinlenmeye” dönüştürdüğünü söylüyor ve şu ihtarda bulunuyorlar: “Çocuklar gün uzunluğu ders, imtihan ve ödevlerle…

2025-2026 Eğitim-Öğretim Devri’nin birinci orta tatili bu hafta sonu başlıyor. Milyonlarca öğrenci 17 Kasım’a kadar toplam 9 gün boyunca tatil yapacak. Öte yandan dinlenmek için verilen bu kısa mola çocuklar için “ekran tuzağına” dönüşme riski taşıyor. Araştırmalar, tatil periyotlarında çocukların ekran başında geçirdiği müddetin yüzde 30-40 oranında arttığını ortaya koyuyor. Uzmanlar “Gerçek tatil, ekrana değil hayata bakmakla olur” diyerek ailelere “dijital mola” daveti yapıyor.

ZİHİN DİNLENEMİYOR

Okul temposunun yoğunluğu nedeniyle zihinsel yorgunluk yaşayan öğrenciler orta tatili iple çekiyor. Lakin uzmanlar dijital dünyanın tatili kolaylıkla “yapay bir dinlenmeye” dönüştürdüğünü söylüyor ve şu ihtarda bulunuyorlar: “Çocuklar gün uzunluğu ders, imtihan ve ödevlerle meşgul. Tatil geldiğinde telefonu elinden düşürmemek dinlenme üzere geliyor lakin aslında beynin ikaz seviyesini daha da artırıyor. Gerçek dinlenme, ekrandan uzaklaşıp sessizlikle buluşmaktır.” Tatilde ekran karşısında geçirilen her bir saat, öğrencilerin dikkat mühletini ve uyku tertibini bozuyor. Uzmanlar “Beyin, bilhassa çocuk yaşta, dijital bombardımandan kurtulmadan yenilenemez” diyor.

EĞLENCE DEĞİL GERİLİM KAYNAĞI

Ara tatil devrinde toplumsal medya kullanımı önemli biçimde artıyor. Eğitim Uzmanı Prof. Dr. Murat Aksoy, çocukların “başkalarının tatilini izleyerek” kendi tatillerini harcadığını belirtiyor. Aksoy “Tatilde Instagram’da, TikTok’ta vakit geçirmek, görünürde cümbüş ancak aslında karşılaştırma ve gerilim kaynağı. Oburlarının hayatına bakarak kendi memnunluğunu unutan bir jenerasyon yetişiyor. Halbuki tatil, kendini keşfetmek içindir” diyor. Ailelerin çocuklarıyla birlikte “sosyal medya detoksu” yapmasını öneren eğitim uzmanları “Bir hafta boyunca aygıtları sırf makul saatlerde kullanmak bile dikkat, uyku ve bağlantı kalitesini artırır” ihtarını yapıyor.

VELİLERE ‘DİJİTAL SINIR’ UYARISI

Uzmanlar, tatil boyunca ailelerin rol model olmasının ehemmiyetine dikkat çekiyor. Çocuk Gelişimi Uzmanı Gizem Alkan “Ebeveyn telefonla meşgulse, çocuktan ekranı bırakmasını beklemek gerçekçi değil,” diyor. Ailelerin meskende “dijital kurallar” koyması öneriliyor:

• Günlük ekran mühleti 1 saati geçmemeli.
• Ekransız vakitlerde ailece aktiflik yapılmalı.
• Yemek masasında telefon yasak olmalı.
• Yatmadan 1 saat evvel ekran büsbütün kapatılmalı.

BEYİN RAHATLAMALI

Psikiyatrlar ise beynin tıpkı kaslar üzere dinlenmeye muhtaçlık duyduğunu vurgulayarak “Okul periyodunda beyin daima bilgiyi işliyor. Tatil, bu süreci yavaşlatmak ve dengeyi yine kurmak içindir. Lakin ekran, beyni pasif bırakmak yerine çok uyarıyor. Bu nedenle çocuk tatilden yorgun çıkıyor.” Orta tatilde yapılacak en sağlıklı aktiviteler kitap okumak, tabiat yürüyüşü, fotoğraf yapmak, müzik dinlemek ya da ailece oyun oynamak. Zihin, fakat doğallıkla temas ettiğinde yenileniyor.

GERÇEK TATİLİN FORMÜLÜ: AZ EKRAN, BOL GÜN IŞIĞI

Eğitimciler, tatilin yalnızca derslerden değil, dijital baskıdan da uzaklaşma periyodu olması gerektiğini vurguluyor. SABAH’a konuşan rehber öğretmenler “Bir kitap okumak, ailece kahvaltı yapmak ya da tabiatta yürüyüşe çıkmak bile çocuk için güçlü bir yenilenme sağlar. Tatili planlarken aktiflik değil, istikrar hedeflenmeli. Tatilde çocukları daima ‘ders tekrarına zorlamak’ da gerçek değil. Zihin farklı bir meşguliyetle dinlenir. Ekransız vakitler üretkenliği artırır” ihtarında bulundu.

10 Kasım’da başlayacak orta tatil, sadece öğrenciler için değil, aileler için de dijital alışkanlıkları gözden geçirme fırsatı sunuyor.

“Gerçek tatil, ekran ışığında değil, gün ışığında yaşanır”diyen uzmanlar ailere şu bildirisi verdi:

“Tatil boyunca telefon değil, tabiat konuşsun. Çocuklar sanal dünyadan değil, hayatın içinden güç alsın. Zira tatilin en büyük tehlikesi, hala elimizde tuttuğumuz o ekranlar”

CEYDA KARAASLAN